Ali Rıza Öztürkmen: Şanlıurfa'da tarım arazileri hızla betonlaşıyor!

Harran Üniversitesi Tarımsal Yapılar Sulama Bölümü Öğretim Üyesi ve TEMA Vakfı Şanlıurfa İl Temsilcisi Prof. Dr. Ali Rıza Öztürkmen, Kahramanmaraş merkezli yaşanan yıkıcı depremlerden sonra tarımsal alanlarda artan betonlaşmaya ilişkin son durumu ve verileri Ajans Balıklıgöl'den Naime Keçeci ve Mihriban Aydın'a değerlendirdi.

TARIM HABERLERİ-  Harran Üniversitesi Tarımsal Yapılar Sulama Bölümü Öğretim Üyesi ve TEMA Vakfı Şanlıurfa İl Temsilcisi Prof. Dr. Ali Rıza Öztürkmen, Kahramanmaraş merkezli yaşanan yıkıcı depremlerden sonra tarımsal alanlarda artan betonlaşmaya ilişkin son durumu ve verileri Ajans Balıklıgöl’den Naime Keçeci ve Mihriban Aydın’a değerlendirdi. 

Tarımsal alanlarda hızla artan betonlaşmaya ilişkin ürkütücü tabloyu paylaşan Prof. Ali Rıza Öztürkmen’in dikkat çeken değerlendirmeleri şöyle:

Kahramanmaraş merkezli yaşanan yıkıcı depremlerden sonra tarımsal alanlarda ciddi anlamda betonlaşma yaşandı.

Yaşanan bu betonlaşmanın ülkenin tarımsal etkinliklerine ve doğal yaşam alanlarına ne gibi etkileri olur?

Çok kötü günler geçirdik. fakat kötü günlerden sonra insanlarda çok farklı hareketler başladı.  Yüksek yapılardan tek katlı evlere ya da küçük betonarme köy evi dediğimiz evlere bir yönelme oldu. Bu yönelmeden dolayı da Şanlıurfa'da küçük parselli tarım arazilerinde büyük bir fiyat artışı oldu ve tarım arazileri  arsaların kapsamına girmediği için tarla ya da bahçe vasfında olan tarım arazileri parseller parça parça hisseler halinde verilmeye başlandı.

‘Tarım arazileri kanun ile korunuyor!’

Bazıları ise kendi tarlaları içerisinde 10-15 dönüm villa tarzı yapılar yapıp satmaya başladı. Ancak bu bilinmelidir ki Türkiye'de 2005 yılında temmuz ayında bir yasa çıktı. Bu yasaya göre tarım arazisinde hiçbir şekilde ev yapılamaz, tarım arazisi başka bir amaçla kullanılamaz.

Daha sonra çıkan bir büyük ova projesiyle de bu daha sağlam bir zemine bağlandı. Toprak kurumları kesinlikle bu yerlere izin vermiyor. Depremden sonra insanların bu yerlere yönelmesi hem bir fiyat artışına hem de tarım arazisi üzerine olan baskıyı arttırdı. 

Harran ovasındaki yapılaşmaya dur demek lazım

Biz yıllarca ilimizde Harran ovası gibi Suruç yuvası gibi Birecik gibi ovalarda ‘baskı olmasın, ovalar betonlaşmasın’ diye mücadele veriyorduk. Bugün Harran ovasındaki yapılaşmayı bir şekilde durmak lazım. Çünkü tarla yeri kazanmamız çok zor oluyor. Tarlalarımızın kıymetini ileri ki zamanlarda zaman geçtikçe çok derin yaşayacağız. Bunu bilerek tedbir almaya çalışıyoruz, ancak böyle aşacağız. Ancak elimizde ve çevre şehirlerde oldukça fazla olmaya ve görülmeye başlandı Bu da bizim için kötü bir şey.

Ziraat Mühendisi ve TEMA Vakfı temsilcisi olarak yetkili kurumlara ve vatandaşlara bu konu da neler söylemek istersiniz, bu konu da neler yapmaları gerekiyor?

Şanlıurfa nüfusu hem genç olarak hem de çok hızlı büyüyen bir il dolayısıyla bu ilimizde tabii ki bir yerleşim alanı sıkıntısı olabilir. Fakat bunu sağlıklı yapmak lazım, yetkililerimizden bir an önce imara açılmış alanlara altyapı götürülerek halkın ihtiyacı olan ev ya da yerleşim yerinin bir an önce düzenlenmesi konusunda ricamız var.

100 dekar alanda betonlaşma oluştu

Yine yetkilerimizden en büyük ricamız bugün oralarda oluşan tarımsal oranlarda oluşan betonlaşma baskısı gittikçe artıyor. Mesela Harran ovasında nu baskı bugün 100.000 dekar alana kadar çıkmıştır. Bu 100.000 dekar alan alanda tarım dışına çıkmış ve buralarda betonarme yapılar. 

Bunlar üzücüdür, bir an önce buna müdahil olmak lazım, buna dur demek lazım, şehre yakın yerlerde ise Şanlıurfa bugün Türkiye'deki Antep fıstığının %40 kadarını üretmektedir. ileriye dönük zamanlarda Şanlıurfa bu fıstık üretiminin oranlarınI gittikçe artırdığı için fıstıkta önemli bir yer alacaktır.

Ancak biz şehre yakın alanlarda bu fıstıkları parçalayarak ya da sökerek tarım dışına çıkarıp betonlaştırmaya gayret gösteriyoruz. Bir anlamda kendi ayağımıza sıkıyoruz. Bunun önüne bir an önce geçmek ve dur demek lazım aksi takdirde biz gelecekte tarımın gittikçe popüler hale geldiği, iyileştiği, değerli tarım arazilerimizi yok ederek ülkedeki ekonomiyi yok ediyoruz.

Bir ziraat mühendisi olarak ilgili kurumlara ne gibi önerileriniz var? Yekili kurumların çalışmalarını yeterli buluyor musunuz?

‘Herkes herşeyin farkında ama…’

Sıklıkla dile getiriyorum, bu konuda herkes çok duyarlı!, dile getirdiğiniz zaman ilimizdeki bütün bürokratlar bütün herkes çok duyarlı. Herkes bunun kötü bir şey olduğunu söylüyor ama hiç kimse hiçbir şeye müdahil olmuyor. Ben kendim de Urfalıyım… Biz Urfalılar gerek devletimize gerek kanuna gerek kurallara uyarız ama bunlara karşı hiçbir şekilde müdahil olunmadığı takdirde karışılmadığı takdirde herkesin gözüyle gördüğü hatayı yaparız, yapmaya devam ederiz.

‘Birilerinin buna dur demesi gerekiyor’

Buna bir yerde birilerinin dur demesi lazım, ilimizdeki bürokratlar, yetkili merciler, belediyeler bir şekilde dur diyecekler ki tarım arazisine ev yapılmaz tarım işletmelerin ev yapılan yere belediye hizmeti götürülmez, elektrik verilmez, su verilmez. Bunun cezalarını biz uygularsak insanlar kendi kendilerine öyle bir yola gitmezler ve beton kirliliği yaşanmaz.

‘Hepimizin geleceğine kötü bir örnektir’

Urfa'nın artık her tarafına gittiğiniz de görüyorsunuz amacı dışına çıkmış betonlarımı yapıları. Yani bir bahçenin içine yapılacak olan ev 70 metrekare 100 metrekare olsun gidip baktığınızda 500 metrekare olan betonarme evler yapılıyor. Bu hepimizin geleceğine maalesef kötü bir örnek… Bu konuda bir an önce dur denilmesi lazım diye düşünüyorum.

Deprem sürecinden bu yana yaşanan aşırı betonlaşmaya ilişkin elinizde veri var mı, Varsa bu veriler bize neyi gösteriyor?

Harran’da 100.000 dekar alan betolaştı

Bir öğrencimiz 2007 yılında Harran ovasındaki amaç dışı (Petrol, Mısır kurutma tesisi ya da fabrikası, evler veya dükkanlar) yapıları teker teker hesapladı. Öğrencimizin 2007 yılında yapmış olduğu çalışmasında yaklaşık olarak 20.000 dekar alanda betonlaşma olduğu ortaya konuldu.

 2017 yılında diğer bir öğrencimizin yapmış olduğu 10 yıllık bir dilim araştırmasında ne yazık ki çok üzülerek söylüyorum bu rakam 3 katına çıktığını gördük. Bu da 60.000 dekara tekabül ediyor.

2022 yılına geldiğimiz zaman bu rakamın 100.000'e çıktığını tahmin ediyoruz. Yani Harran ovasında köy yerleşim yerlerinin dışında tarlalara yapılan betonlaşma yapılar yaklaşık olarak 100.000'de dekar olduğunu tahmin ediyoruz ki bu alanlar geri getirilemez alanlardır.

Toprak koruma kanunu bu konuda ne diyor? 

Toprak Koruma Kanunu der ki tarımsal amaçlı yapılarda tarım dışı arazi kullanım iznin alınması Toprak Koruma projelerine bağlıdır. Bu projelerine bir standardı vardır; Eğer arazi kullanımı izinsiz bir şekilde yapılmışsa ve izin almamışsa iş durdurulur, iş tamamlamış ise kullanımına izin verilmez arazi sahibine ve araziyi bozana bin Türk lirasından az olmamak kaydıyla veya zarar verilen paranın her bir metrekaresi için 10 Türk Lirası idari ceza verilir.

Eğer o beton yapı kaldırılmazsa ihaleye verilir yıkılır eski haline dönüştürülür. Kanun aslında bize çok şey veriyor. Çok fırsat tanıyor ama biz maalesef o fırsatı bir türlü değerlendiremiyoruz. Hatta o fırsatı Kullanmıyoruz. Yani kanunu uygularsak elimizde çok güzel bir kanımız var.

Betonlaşmanın özellikle yoğunlaştığı ilçeler ve bölgeler hangileridir?

Tarımsal niteliğin en yüksek olduğu yerlerden biri olan Harran'da oldu. Harran tarafında ya da Şanlıurfa'nın hemen dışına çıktığımız zaman Harran'a doğru olan yerlerde hem tarımsal niteliği çok yüksek hem de çok fazla betonlaşma oldu. Sonraki dönemlerde ise maalesef üzülerek söylüyorum Şanlıurfa'nın çevresindeki yerlerdir. 

Karaköprü, Harran ve Hilvan’a dikkat çekti

Bugün Siverek'teki bir insanın gidip kayalık bir yerde bir ev yapması belki bizi çok ilgilendirmez Çünkü etrafında tarımsal niteliği olan arazi yok. Ama tarımsal niteliği çok yüksek olan Harrandır, Urfa'nın çevresidir, Karaköprü'deki fıstıklıklardır. Urfa'nın önemli fıstığı ve tarihten Narıyla ünlü olan ilçemiz Karaköprü'dür. Buralarda yapılan yapılaşmalar gittikçe artmaya başladı.  Hilvan'da da artmaya başladı. 

‘Fıstıklıkları villalara değişiyoruz’

Şehir hayatına yakın olan yerlerde arazinin daha ucuz olması, şehre olan ulaşımın daha fazla olmasından dolayı maalesef betonlaşma riski gittikçe artmaya başladı. Buna bir şekilde dur demek lazım. Artık insanlar 10 dönüm alıyorlar o 10 dönümü birer dönüm ya da 500 metre kare şeklinde parçalara bölüp satıyorlar. 10 dönümlük fıstık bahçesini biz 20 tane villaya değiştiriyoruz ve ona izin veriliyor ki bu da ileriye dönük acı örneklerdir.

‘Doğa bizden intikamını mutlaka alır’

Tarım dünyada en vazgeçilmez şeydir. Bugün doğa ile oynadığımız takdirde tarım arazilerine ev yapan Hatay’ı gördük. Binaları sağlam sağlam yıkıldı. Dere yataklarına ev yaptık çok büyük acısını yaşadık. Doğa yıllar da geçse de illa intikamını alıyor. Biz doğaya hükmedip sakinleştirmediğimiz zaman mutlaka bizden intikamını alır. Doğanın biz de huyuna suyuna gidelim”