COVID-19 aşısının yüz felci ile bağlantısı var mı?

Yeni bir sistematik inceleme ve meta-analiz, Bell felcinin, aşılanmamış kişilere kıyasla COVID-19 aşısı olan kişilerde daha sık meydana geldiğini gösteriyor. Ancak SARS-CoV-2 enfeksiyonu, bu nörolojik bozukluğu geliştirme açısından aşılardan daha büyük bir risk oluşturuyor.

SAĞLIK -  Yeni bir sistematik inceleme ve meta-analiz, Bell felcinin, aşılanmamış kişilere kıyasla COVID-19 aşısı olan kişilerde daha sık meydana geldiğini gösteriyor. Ancak SARS-CoV-2 enfeksiyonu, bu nörolojik bozukluğu geliştirme açısından aşılardan daha büyük bir risk oluşturuyor.

Bell'in felci, yüz ifadesini kontrol eden bir sinir olan kranial sinir VII'nin işlev bozukluğu nedeniyle yüzün bir tarafında ani felç başlangıcıdır. Genellikle, Bell felci semptomları birkaç haftadan altı aya kadar düzelir. Ancak, bazı insanlar için daha uzun sürebilir. Bu nörolojik bozukluğun kesin nedeni belirsiz olsa da, Bell felci viral enfeksiyonlar, bağışıklık sistemindeki bozukluklar veya yüz siniri enfeksiyonu tarafından tetiklenebilir.

Bu nörolojik durum, COVID-19 ile bir nöbet geçirdikten sonra veya bir COVID-19 aşısı aldıktan sonra insanların başına da geldi. Bununla birlikte, aşıların Bell felcine neden olup olmadığı veya aşılanmış kişilerin aşılanmamış kişilere kıyasla bu tür yüz felci yaşadığı açık değildir.

Bunu daha fazla incelemek için araştırmacılar, COVID-19 aşısı alanlardaki Bell felci insidansını aşılanmamış veya plasebo alanlardaki kişilerle karşılaştırmak için 50 çalışmayı analiz ettiler. 27 Nisan'da JAMA Otolaryngology–Head & Neck Surgery'de yayınlanan analizleri, randomize kontrollü çalışmalarda aşılanmış kişilerde plasebo alanlara kıyasla Bell's Palsy insidansının daha yüksek olduğunu buldu.

Bununla birlikte, gözlemsel çalışmalarda, bilim adamları Bell'in felci riskinin artması ile COVID-19 aşıları arasında bir ilişki bulamadılar. Spesifik olarak, randomize deneme verileri, Bell felcinin aşılanmış 77.525 kişide ve aşılanmamış 66.682 kişide meydana geldiğini gösterdi. Ek olarak, tüm SARS-CoV-2 aşısı alıcıları arasında, mRNA aşısı alan kişilerde Bell felci yaşama olasılığı, salin plasebo alanlara göre önemli ölçüde daha yüksekti.

Ancak ekip, sekiz gözlemsel çalışmayı bir araya topladıktan sonra, mRNA tabanlı aşının uygulanmasından sonra Bell'in felcinde önemli bir artış bulamadı. Analiz ayrıca Bell'in felcinin COVID-19 hastalığı sırasında aşılamadan sonra olduğundan önemli ölçüde daha yaygın olduğunu ortaya çıkardı. Araştırmaya göre SARS-CoV-2 enfeksiyonu, SARS-CoV-2 aşılarına kıyasla Bell'in felç riskinde 3,23 kat önemli bir artışa katkıda bulunuyor.

Örneğin, araştırmacılar, aşılanmış kişilerde Bell felci insidansının 100.000 kişide 18 olduğunu tahmin ediyor. Buna karşılık raporlar, SARS-CoV-2 enfeksiyonu olan kişilerde insidans oranının 100.000'de 32,3 ila 82 olduğunu gösteriyor.

"Bu çalışma, 4 [rastgele kontrollü çalışmada] SARS-CoV-2 aşısı ile [Bell Palsy] arasında güçlü bir ilişki bulduğundan, [Bell palsy]'nin SARS-CoV-2 aşısına maruz kalmanın bir sonucu olduğu sonucuna vardık. Ancak, gözlemsel çalışmalarda mRNA aşıları ile [Bell Palsy] arasında hiçbir ilişki görülmedi,' diye yazdı çalışma yazarları.

Bilim adamları, bu sonuçları doğrulamak ve belki de bazı insanların aşılamadan sonra Bell felci geliştirmesinin olası nedenlerini ortaya çıkarmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu sonucuna varıyorlar. Yine de, COVID-19 aşılarının SARS-CoV-2 enfeksiyonu riskini azaltarak bu tür yüz felçlerini önlemede muhtemelen koruyucu bir rol oynadığını öne sürüyorlar.

Yüz felci, sinir hasarına bağlı olarak yüz mimik kaslarında hareket kaybı gelişmesidir. Yüzün bir veya iki tarafında görülebilir ve tıp literatüründe fasiyal paralizi olarak adlandırılır. Yüz felcinin yaygın nedenleri arasında yüz mimik kaslarına gelen fasiyal sinirde iltihap, kafa travması, inme ve baş-boyun tümörleri bulunur. Sebebe bağlı olarak, felç kısa sürede geçer veya uzun bir süre devam edebilir. Yüz felci geçirenlerde yüz kasları sarkık veya zayıf görünebilir.

İçindekiler

Yüz felci nedir? 

Yüz felci neden olur? 

Yüz felci belirtileri nelerdir?

İnmeye bağlı yüz felci belirtileri 

Yüz felci tanısı nasıl konulur? 

Yüz felci tedavisi nasıl yapılır? 

Bell paralizisine bağlı yüz felci tedavisi 

İnmeye bağlı yüz felci tedavisi 

Diğer nedenlerden kaynaklanan yüz felci tedavisi 

Yüz felci nasıl geçer? 

Yüz felci nedir? 

Yüzdeki mimik kaslarına beyinden uyarı getiren fasiyal sinir liflerinin çeşitli nedenlerle hasar görmesi sonucunda yüzde hareket kaybı gelişmesine yüz felci denir. Yüz felci aniden ortaya çıkabileceği gibi belli bir zaman dilimi içerisinde aşamalı olarak da gelişebilir.

Yüz felci neden olur? 

Yüz felci; kafa travması, beyin damar tıkanıklığı, baş-boyun tümörleri, yüz sinirinde zedelenme gibi farklı nedenlerle ortaya çıkabilir. Yüz felci nedenleri aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

BELL PARALİZİSİ 

Yüz felcinin en yaygın nedeni Bell paralizisi adı verilen klinik durumdur. Bell paralizisi yüzün sadece bir tarafındaki kasları etkileyen, aniden gelişen ve nedeni bilinmeyen bir yüz felci şeklidir. Altta yatan tümör, kafa travması gibi açık bir sebep yoktur. Yüz sinirinde ödem ortaya çıkması neticesinde içinden geçtiği kemik yapılarda sıkışması sonucunda ortaya çıktığı düşünülür. Fasiyal sinirin viral enfeksiyonu ile ilgili olduğu tahmin edilmektedir. Bell paralizisine bağlı yüz felci geçiren hastaların %90’a yakını yaklaşık altı ay içerisinde tamamen iyileşir.

İNME

Yüz felcinin daha ciddi bir nedeni inmedir. İnmeye bağlı olarak yüz kaslarını kontrol eden sinir hücrelerinin beyinde hasar görmesi sonucunda gelişir. İnmeye bağlı yüz felcinde yüz sinirinde doğrudan hasar yoktur. Bu durumda yüz felci, beyin hasarı ve mesajların yüz sinirine doğru şekilde aktarılamamasından kaynaklanır. İnme tipine bağlı olarak beyin hücrelerinin zarar görmesinin nedenleri;

Oksijen eksikliği

Kanaması nedeniyle beyin hücrelerinde aşırı basınç oluşması şekilde sıralanabilir.

DİĞER NEDENLER 

Yüz felcinin diğer nedenleri arasında şunlar vardır:

Kafatası kırığı ve beyin hasarı

Yüz yaralanmaları

Baş veya boyun tümörleri

Orta kulak enfeksiyonu

Kulakta görülen diğer hasarlar
 

Lyme hastalığı: Kene ısırması yoluyla insanlara bulaşan bakteriyel bir enfeksiyon hastalığı
Ramsay-Hunt Sendromu. Su çiçeği etkeni olan varisella zoster virüsünün tekrarlayan aktivasyonudur. Bu hastalığın bir sonucu olarak yüz siniri zedelenirse yüz felci gelişir.
Beyni ve omuriliği etkileyen multipl skleroz ve Guillain-Barré sendromu gibi otoimmün hastalıklar
Cerrahi nedenler: Örneğin akustik nöroma veya fasiyal sinir tümörünün çıkarılması sırasında veya tükrük bezlerinden en büyüğü olan parotis bezi ameliyatları yapılırken fasiyal sinire zarar verilmesi Rahimde fasiyal sinir veya yüz kaslarının anormal gelişimi

Moebius, Charge ya da Melkersson-Rosenthal sendromu gibi doğuştan gelen sendromlar nedeniyle doğuştan yüz felci görülebilir.

Doğum travması: Doğum sırasında forseps kullanımı ya da yüz gelişi nedeniyle bazı bebeklerde yüz sinirinde yaralanma olabilir. Sonuç olarak geçici yüz felci gelişebilir. Bu tür sinir yaralanması gelişen bebeklerin %90'ı tedavi olmadan tamamen iyileşir.

Yüz felci belirtileri nelerdir?

Yüz felcinin çok farklı belirtileri vardır ve bunlar nedene bağlı olarak kişiden kişiye değişiklik gösterir.

BELL PARALİZİSİ BELİRTİLERİ 

Bell paralizisi belirtileri arasında şunlar olabilir:

Tek taraflı yüz felci

Etkilenen tarafta göz kırpma ve alın kırıştırma kontrolünün kaybı

Azalmış gözyaşı

Ağızda sarkma

Kaslarda seğirme gibi istemsiz hareketler

Etkilenen tarafta değişmiş tat duyusu

Konuşma bozukluğu

Aşırı salya üretimi

Yeme veya içme zorluğu

Kulak içinde ya da arkasında ağrı

Çene eklemi çevresinde ağrı

Etkilenen taraftaki kulakta seslere aşırı duyarlılık

Baş ağrısı

Sayılan belirtiler etkilenen tarafta ortaya çıkar. Nadir durumlarda Bell paralizisi yüzün her iki tarafındaki sinirleri de etkileyebilir.

İnmeye bağlı yüz felci belirtileri 

İnmeye bağlı yüz felci geçiren hastalar genellikle Bell paralizisinde görülen aynı belirtileri gösterirler. Ancak, inmede bazı ek belirtiler vardır. Bell paralizisinde görülenlere ilave olarak aşağıdaki belirtiler vardır;

Bilinç değişiklikleri

Kafa karışıklıği

Baş dönmesi

Denge problemleri

Görme sorunları

Epileptik nöbetler

Vücudun bir tarafında kollarda veya bacaklarda kuvvetsizlik

İnmeye bağlı yüz felci geçiren hastalarda Bell paralizisinin aksine etkilenen taraftaki göz kırpma ve alın kırıştırma yeteneği korunur.

İnme ve diğer yüz felci nedenlerini ayırt etmek zor olduğu için, yüz felci belirtileri fark edildiği anda yapılacak en doğru şey 112’yi arayarak acil yardım çağırmaktır.

Yüz felci tanısı nasıl konulur? 

Yüz felci tanısı için doktor hastanın kaş kaldırma, göz kırpma, gülümseme, kaşları çatma gibi mimikler yapmasını isteyerek kas hareketlerini değerlendirir. Ayırıcı tanı için elektromiyografi (kasların ve onları kontrol eden sinirlerin sağlığını kontrol eden test), MRG ve BT gibi görüntüleme taramaları ve kan testleri yapılabilir. Testler yardımıyla yüz felcinin nedeni saptanmaya çalışılır.

Yüz felci tedavisi nasıl yapılır? 

Bell paralizisine bağlı yüz felci tedavisi 

Bell paralizisi bulunan kişilerin büyük çoğunluğunda tedavi olsun ya da olmasın yüz felci belirtileri kendiliğinden tamamen iyileşme gösterir. Bununla birlikte çalışmalar yüz felci geliştiğinde derhal ağız yoluyla prednizon gibi steroidlerin ve antiviral ilaçların alınmasının, tam iyileşme şansını artırmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir. Ayrıca fizik tedavi uygulamaları kasların güçlendirilmesine ve kalıcı hasarı önlemeye yardımcı olabilir.

Tamamen iyileşmeyenler için, tamamen kapanmayan göz kapaklarının düzeltilmesine veya çarpık gülümsemenin düzeltilmesi için plastik cerrahiden yardım alınabilir.

Yüz felci için en büyük tehlike olası göz hasarıdır. Bell paralizisi genellikle bir veya iki göz kapağının tamamen kapanmasını önler. Göz kırpmada sorun ortaya çıktığında kornea kuruyabilir ve yabancı partiküller göze girip hasara neden olabilir. Bu sebeple yüz felci olan kişiler gün boyu yapay gözyaşı kullanmalıdır. Gözün nemli kalması ve korunmasını sağlamak için ayrıca şeffaf plastikten yapılmış bir aparat takmaları gerekebilir.

İnmeye bağlı yüz felci tedavisi 

İnmeden kaynaklanan yüz felci tedavisi için öncelikle inmenin tedavi edilmesi gerekir. İnme çok yeni olmuşsa ve pıhtıdan kaynaklanıyorsa pıhtının çözülmesine yönelik tedavi uygulanır. İnme, çok uzun zaman önce olmuşsa, beyinde daha fazla hasar riskini azaltmak için ilaç tedavisi başlanabilir. İnmenin kalıcı hale gelmemesi için erken dönemde tedavi edilmesi büyük önem taşır.

Diğer nedenlerden kaynaklanan yüz felci tedavisi 

Diğer nedenlerden dolayı oluşan yüz felci tedavisinde ameliyatla hasarlı sinirleri veya kasları onarmak veya varsa tümörleri çıkarmak gibi yöntemler kullanılabilir. Üst göz kapağının kapatılmasına yardımcı olmak için küçük ağırlıklar cerrahi yolla kapağın içine yerleştirilebilir.

Bazı insanlar felce ek olarak kontrolsüz kas hareketleri yaşayabilir. Bu kasların bot0ks enjeksiyonları ile geçici olarak felç edilmesi ve ayrıca fizik tedavi uygulamaları istemsiz kas hareketlerini kontrol altına almak için yardımcı olabilir.

Yüz felci nasıl geçer? 

Yüz felci için doktor kontrolünde gerçekleştirilen tıbbi tedavinin yanı sıra akupunktur gibi tamamlayıcı tıp yöntemleri etkili sonuçlar verebilir. Yüz felci geçirdikten sonraki ilk 6 ay içerisinde ortalama 10-12 seanslık bir akupunktur tedavisi uygulanması faydalı olabilir.